I Haddal på Sunnmøre sat ein 13-åring klistra til svartkvitt- fjernsynet. Eg hadde engasjert meg i denne månelandinga i fleire veker. Lese alt eg kom over, slukt all informasjon frå radio og fjernsyn, eg var så gira som berre ein 13-åring kan vere. No kom bilda frå månen inn i stova vår, og eg høyrde ekkoet av mormor som proklamerte at det er verdas siste tid.
Eg hadde sett på månen gjennom kikert, og kunne sjå som eit landskap. Det eg fekk oppleve var heilt surrealistisk. Ein ting var å lande på månen, men å lette igjen, og kople seg saman med hovudfartøyet «Columbia» som gjekk i bane rundt månen, det var i overkant for mi fatteevne. Om bord i «Columbia» sat Michael Collins, ein vi nesten ikkje har høyrt om, men ein som likevel gjorde ein særs viktig jobb. Det skulle gå seks og ein halv time etter landinga, før Neil Armstrong sette sine føter på månens overflate, med desse berømte orda: «Det er eit lite steg for eit menneske, men eit stort sprang for menneskeslekta» Då var klokka nesten fire om natta den 21. juli, her hjå oss. Men eg heldt ut, eg hadde fått dispensasjon med mamma om å få vere oppe så lenge eg ville, og adrenalin-nivået hindra at eg sovna.
Det som er mindre kjent er at månelandinga var ti fattige sekundar unna eit totalhavari. Det var ein datamaskin som skulle styre fartøyet ned på rett plass på månens overflate. Dei fekk ein feilmelding frå datamaskina, og såg at landingsfartøyet nærma seg eit stort krater. Armstrong tok manuell kommando over romfartøyet, og med drivstoffreserve i ti sekund greidde han å plassere landingsfartøyet på trygg grunn. Ved kommandosentralen i Houston pusta dei nesten ikkje før dei fekk meldinga frå Armstrong: «Tranquillity base here, the Eagle has landed»
Eg fekk ein ny helt, og eg har ofte tenkt på Armstrong når det har spissa seg til. Han let etter seg ei side i læreboka som bør hengast på fleire vegger: Ta kontroll fort, og stol på di eiga dømmekraft.
Men det starta som ein visjon, og eit romkappløp med Sovjetunionen, som var komne lenger enn USA først på 1960-talet. Den 25. mai 1961 heldt president John F. Kennedy ein tale i Washington. Både talen og mannen skreiv seg inn historiebøkene. Han presenterte ein visjon, den var dristig, den var dyr, men den vart ein realitet og forandra verda for alltid. «Eg meiner at denne nasjonen bør forplikte seg til –før tiåret er omme – å landsette eit menneske på månen, og returnere det trygt til jorda» sa Kennedy blant anna. I løpet av nokre få minutt ga presidenten landet sitt truleg den største utfordringa ein statsleiar har gitt i fredstid. For å understreke at det ikkje ville bli enkelt la han til: «Om vi bestemmer oss for å gå berre halve løpet, eller senke krava på grunn av vanskar, vil det vere betre å ikkje dra i det heile tatt». Vel åtte år seinare var månelandinga ein realitet. Kennedy sjølv fekk dessverre ikkje oppleve det. Apollo-programmet var eit enormt stort vitskapeleg prosjekt. Då utviklings- og produksjonsverksemda i 1966 var på sitt mest aktive, var i overkant av 350.000 menneske frå 20.000 industribedrifter og 200 universitet involverte. Heile Apollo-programmet var kostnadsrekna til om lag 100 milliardar kroner med dåtidas pengeverdi. Enorme ressursar vart med andre ord sette inn.
Etter at eg vart vaksen har eg ofte tenkt på at vi menneske kan få til det meste, dersom vi set inn nok ressursar.
Når vi markerer denne månelandinga i dag, er det også ei påminning om at ingenting er umogleg, det umoglege tek berre litt lenger tid.
To av dei som var med på den fyrste ferda til månen lever enno. Både Michael Collins og Edward Buzz Aldrin er fødde i 1930 og fyller 89 år i 2019.
Edvard Buzz Aldrin utvikla ei manisk depressiv liding etter måneferda, og sleit i mange år med depresjonar og alkoholisme. Han var rekna som ein av dei flinkaste astronautane i Apollo-programmet.
Den 25. august 2012 reiste Neil Armstrong ut i himmelrommet for andre og siste gang. Han vart 82 år gamal.