– Gratulerer med dagen.
Hans-Ole Låbakk, områdesjef for Søre Sunnmøre HV-område, trykker Paul Teige vennskapeleg i handa.
– Du har tre stjerner på uniforma, responderer 91-åringen og smiler mot den grønkledde gjesten.
Låbakk og hans nestkommanderande, Ole-Jacob Arnesen, har teke turen til Myrvåg omsorgssenter for å heidre den eldre mannen med to prestisjefulle medaljar: «Forsvarets medalje for internasjonale operasjoner» og «Tysklands- brigadenes veteranforbunds medalje».
72 år sidan første brigade
I mars 1947 reiste den første brigaden med KNM Svalbard frå Norge til Tyskland.
– I dag er det 72 år sidan det første norske intops-bidraget etter 2. verdskrig deployerte, seier Låbakk.
Forsvarets medalje for internasjonale operasjoner vart innstifta den 9. oktober, 2000 og vert tildelt sivilt og militært personell som har delteke i internasjonale operasjonar. Tildelingane er gitt med tilbakeverkande kraft frå 1947.
Den andre medaljen Paul får tildelt, Tysklandsbrigadenes veteranforbunds medalje, vart innstifta i 1990 og vart godkjend av Kong Olav. Den vert tildelt personar som gjorde teneste i minst éin av dei 12 norske brigadane i Tyskland frå 1947–1953. Teige reiste ut i 1950.
Såg etterlysing i avisa
Paul er omringa av stolte barnebarn, der han sit i sofaen i ei fellesstove på sjukeheimen i Myrvåg. Også sønene, Svein og Magne, og svigerdottera Kathrine, har teke turen frå Ålesund for å få med seg den store hendinga.
Det er Magne sin forteneste at Forsvaret i det heile fann ut at faren hans er verd å heidre.
– Eg såg i avisa at dei skulle dele ut sånne medaljar til veteranar som var med i Tysklandsbrigaden, så då sende eg dei ein mail, seier han.
Opp gjennom oppveksten, har han og broren høyrt nokre historier frå tida få faren deira var soldat i Tyskland.
– Pappa var for ung til å tenestegjere under krigen, men han drog nokre år seinare, i 1950. Då var der berre ruinar. Eg hugsar han fortalde at der var så mange fattige barn som kom og tigga, fortel Magne.
Paul, som fylgjer delvis med frå sidelinja, kjem brått med ei tilleggsopplysning:
– Mitt fulle namn i militæret var 15102842107, utbryt han.
Minnet er ikkje som det ein gong var, men enkelte ting gløymer ein aldri.
Historia i korte trekk
Før han festar, medaljane på brystet til veteranen, vil Hans-Ole Låbakk lese nokre ord om Tysklandsbrigaden:
– Okkupasjonen av Tyskland skulle sikre overgangen frå ein nazistisk stat til ein demokratisk stat, samt avmilitarisering av Tyskland. I tillegg skulle okkupasjonen sikre grunnlaget for ein gjenoppbygging av landet, byrjar han, og held fram:
– Etter 1949 vart okkupasjonsstyrkane sett på som ein stabiliseringsstyrke for den nye staten og eit vern mot det som vart oppfatta som trusselen frå aust. Den kalde krigen hadde starta.
Då Vest-Tyskland vart med i Nato i 1955, tok okkupasjonen slutt, men styrkar frå medlemsland vart ståande. Norge stilte saman med britane i Tyskland, underlagde The British Army of the Rhine (BAOR), i den britiske okkupasjonssonen i nordvest. Den norske hæren var liten og under oppbygging. Deltakinga i Tyskland vart ein integrert del av både gjenoppbygging og verneplikt.
– Mannskapa bestod hovudsakleg av soldatar som var inne til førstegongsteneste. Etter seks månaders grunnutdanning, vart dei sende til Tyskland det siste halvåret.
– Kvar brigade bestod av om lag 4.200 soldatar. Om lag 50.000 nordmenn tenestegjorde i Tyskland før oppdraget var fullført. Noreg bidrog i åra 1947-1953, med i alt 12 brigadar. Han vart først sett inn i området rundt Hartz, om lag 30 mil sør for Hannover. Området grensa til sovjetisk okkupasjonssone.
– Med auka spenning i Sentral-Europa, auka uroa i Noreg, og i august 1948 vart brigaden flytta til Schleswig-Holstein, sør for Danmark. Her vart det lagt planar for å møte eit eventuelt sovjetisk angrep på Tyskland.
– Brigaden vart i perioden 1946–1953 administrativt leia av Tysklandskommandoen, om lag 200 personar.
Ved avslutninga av Tysklandsbrigaden, vart Tysklandskommandoen kjernen i Brigade Nord-Norge.