– Tenk at de har gått mann av huse og manna dykk opp til å kome hit i kveld. Fyrstemann fekk dei beste plassane, sånn at dei sikra seg eit bord og eit eige lite herredøme. Det har ikkje vore ei sånn samling i manns minne. Opphavsmannen til ideen er eg (Torill Myren, red. MRK), Linn Therese Sævik og Eileen Gjerde. Og dei vi ringde tok utfordringa som ein mann.
Den lett humoristiske innleiinga til kveldens kvinnesak-diskusjon bringar fram smil og ektefølt latter mellom publikumet i den fullbooka kafeen.
Vi konstaterer at der er heile fire menn i rommet. To av dei har sitt fulle hyre med å servere gjestane. Dei to andre, Bjørn Holum og Øyvind Granden Berg, har forklart at dei er her fordi dette er ein viktig dag og at det er tøft at nokon klarer å lage eit slikt arrangement. Dei håper endåtil at den lokale arrangeringa av Kvinnedagen kan bli tradisjon.
Men tilbake til kveldens samtalestyrar, Torill Myren. Ho har nettopp ramsa opp ein del gamle uttrykk som alle inkluderer ordet «mann».
– Sånn snakkar vi. Og dette med språk, kultur og forventning er noko av det eg skal snakke med desse om, seier ho, og vender seg mot éi av dei to ho står saman med, Ellen Kvalsund.
– Kvifor i all verda skal vi gnåle om denne feminismen i verdas mest likestilte land, spør Myren.
– Vi skal ikkje gnåle, men diskutere det. For meg handlar det om fleire ting, byrjar Kvalsund.
Det første handlar om noko vi fekk i samband med #MeToo-kampanjen.
– Då #MeToo vart eit omgrep, vart eg først utruleg glad og letta, for eg tenkte at no slepp iallfall mine jenter å gå og lure på kva denne kjensla av å bli behandla annleis fordi ein er jente eller kvinne er for noko. For no har vi eit språk for det. Men så viser det seg, som det stod i Aftenposten denne veka, at #MeToo ikkje har kome til skulegarden. Vi skuldar desse unge jentene å ikkje gi oss no då vi endeleg ser lys i tunnelen, seier Kvalsund.
Noko anna dei to samtalegjestane er opptekne av er økonomisk likestilling ...
(Saka held fram under bildet)
– Vi må tore å seie ja
I 2017 tente gjennomsnittskvinna i Noreg 369 000 kroner i året, medan gjennomsnittsmannen tente 533 900 kroner, ifølgje Statistisk sentralbyrå. Det utgjer ein forskjell på 31 prosent. Kvifor er det slik, spør Kvalsund.
– Vi kan forklare det med kvinner i deltidsstillingar, færre kvinner i leiarstillingar, og med kvinne- og mannsyrke. Men kva er det som gjer det?
– Kva trur du, Hanne, bryt Myren inn.
– Eg trur forskjellen er at vi kvinner er ekspertar på å unnskylde oss. Tenk berre viss nokon seier noko fint til oss. Kva gjer vi då? Vi byrjar å bortforklare! Men vi kan faktisk seie: «Takk, det var snilt sagt». Vi må lære oss å seie takk, vi må lære oss å setje krav, og vi må lære oss å stå i lag og slutte med alle desse unnskyldningane, seier Notøy.
Ifølgje lovverket, skal ikkje kjønn ja noko seie for kor mykje løn du får. Kva for posisjon ein sit og kor mykje ein jobbar har elles mykje å seie for lønnsstatistikken. Kvifor har vi ikkje fleire kvinner i leiarstillingar? Notøy og Kvalsund trur det har å gjere med at mange kvinner ikkje har nok tru på eigne kvalifikasjonar. Ellen Kvalsund kjende på det sjølv, då ho fekk førespurnad om å bli banksjef i Sparebanken Møre i fjor.
– Hjernen mi berre: «hahaha», kva er det du tøysar med. Men så høyrer eg munnen min seie: «Ja, det kan eg godt prøve», seier ho og held fram:
– Vi må bli flinkare til å seie ja med ein gong vi vert spurde. Då eg fekk spørsmålet, tenkte eg først: Kva er det verste som kan skje? Og så: Kva ville ein mann ha gjort? Det er ikkje tvil om svaret på det siste, seier Kvalsund.
Notøy trur mange kvinner let vêre å ta utfordringar, til dømes i politikken eller i arbeidslivet, fordi dei er redde for kva andre meiner.
– Eg trur vi er like redde for kva andre kvinner meiner om oss som for kva karane seier, seier Kvalsund, som sjølv har jobba over 30 år med stort sett berre menn.
– Personleg er eg kanskje reddare for kva kvinnene meiner, for karane fortel no kva dei tenkjer, smiler ho.
(Saka held fram under bildet)
Koseklump/Adm.dir.
I løpet av samtalen vert Hanne Notøy spurd om sitt syn på «prinsessehelsingar» til foreldre med nyfødde jentebarn.
– Eg er overtydd om at ei kvar prinsessehelsing er ei helsing frå hjartet – men det gjer noko med meg. I Noreg har vi ei prinsesse som ikkje vil vere ei prinsesse fordi ho ønskjer å vere eit sjølvstendig menneske. Kva ser vi i eventyra? Korleis opptrer ei prinsesse, spør ho retorisk, og held fram:
– Og ein rosa body, som det står «Koseklumpen» på – og så kjøper du ein blå body som det står «Adm.dir.» på?
Kvalsund synest også at kva vi meiner og korleis vi seier det er viktig, men:
– Eg er endå meir oppteken av kva vi gjer. Gutane og jentene våre oppfattar ikkje først og fremst verda gjennom det vi seier, men gjennom det vi gjer. Viss dei ser at det er sjølvsagt at mor tek ansvar i lokalmiljøet, er den som organiserer ting og tek sin plass, så gjer ho seg ikkje til noko mindre enn den ho er.
For kvotering
Kjønnsvotering, er det nødvendig då?
– Er det ikkje berre å «ta plassen sin», spør Myren.
Kvalsund og Notøy er samstemde om svaret.
– Kvotering er ikkje eit nederlag. Det er ikkje snakk om å kvotere inn udugelege damer framfor dugandes menn. Det er snakk om at på elles like vilkår, så vel du det kjønnet som er sterkt underrepresentert. Fram til vi ser at det er like naturleg for mennene i dei aktuelle fellesskapa å foreslå damer til leiarposisjonar, er vi nøydde til å vere bevisste på det, seier Kvalsund.
Vart takka med «rødstrømper».
Etter kvinnesak-diskusjonen, som sjølvsagt tok for seg mykje meir enn vi fekk plass til i denne reportasjen, vart det arrangert Kvinnekviss for alle dei frammøtte. Seinare vart dei spesielt inviterte takka med ei litt annleis gåve; kvar sitt par med «rødstrømper» (etter kvinnerørsla i 1960- og 70-åra), strikka av Snefrid Kvalsund.