Når det var min tur og reise denne sommarturen, kvidde eg meg, men eg kunne ikkje seie det til nokon, det ville knekke moralen til alle mann. Men vi hadde valt yrket sjølve, det var ingen som tvinga oss.
Medan feriefolket smilte frå øyre til øyre, og reiste ut i verda, tok vi om bord utstyr, og stakk til havs. Skulle vi mangle ein reservedel, var vi ille ute, landet stod som regel stilt. Trengde vi ein reparatør, var det som å ta stjernene ned frå himmelen.
Når fjella sakte men sikkert forsvann bak oss, kom kjensla av fridom. Vi eigde dette rullande havet, og ingen kunne nå oss. Vi eigde òg draumen om det store varpet, sjølve drivkrafta for ein fiskar.
Ingen har formidla draumen betre enn Gabriel Scott i boka «Kilden», om fiskaren Markus: «Men just det at han driver i blinde og spelar med lykken til hver stund – just det låner yrket et skinn som hever det opp av hverdagsligheten. Det uforutsette kan hende en dag – dypet har rikdommer nok, er hellet ute kan det yte en skatt som frir fra bekymring i lange tider. Det gir spenning og idelig trøst, det bryter ensformigheten og fyller sinnet med drøm og håp»
Men det var ikkje alltid draumen om det store varpet kunne hindre heimlengsel. Når dei las opp badetemperaturen i Reiseradioen kvar dag, gjekk tankane austover til ei kvit badestrand.
Våre feriegjestar let ikkje vente på seg; Havhesten eller kjalken som vi kalla han, kom i tusenvis med ein gong dei første bitane med fiskeslo vart kasta over bord. Eg har ofte lurt på kvar den kom ifrå, og kvifor det kom så mange. Dersom du ser ein linebåt som ligg i fiske, er det håplaust og overtyde nokon om at kjalken er truga, heile havet er kvitt. Det var fascinerande å sjå kor den kjempa for føda. Vi såg på den kaklande flokken som våre beste vener. Det er fiske-lever som er livretten til kjalken, då slost dei så fjøra fauk, for å kome først til matfatet, og dei var fantastiske til å manøvrere seg i posisjon.
Så kom dei stupande jagarflya- havsulene, og vi vart vitne til eit fantastisk show, utan å betale inngangspengar. Det som trega meg mest er at vi var så dårlege til å ta bilde, og enda dårlegare til å ta levande film. Det at havsula stuper med ei fart på opp til 100 kilometer i timen, er fascinerande i seg sjølv. Men at den ser, og treff godbitane under vatn, er berre imponerande. Dette var vårt filmlerret, dag etter dag, når vêret var fint.
Eg tippar at mange turistar ville ha betalt mykje for å sjå dette naturshowet. Om bord vart det gjort ein like stor innsats for føda. Men vi såg så mykje kjalk, at vi vart meir og meir lik den etter kvart som vekene gjekk, vi vart til og med folkesky.
Av og til les eg i avisa at politikarane seier at fiskarane har fått fisken med staten. Den kan hentast blir det sagt, men sanninga er at det ligg ein stor innsats bak kvar einaste fisk som kjem i land. Ser ein det i eit større perspektiv, er det bak horisonten, mykje av verdiskapinga skjer- verdiar som kjem landet vårt til gode.
Kvar dag, kvar veke, året rundt, arbeider folk på oljeinstallasjonar, offshorebåtar og fiskebåtar. Folk flest ser dei ikkje, dei som står på tingstolen og uttalar seg skråsikkert, ser dei heller ikkje. Difor er det lettare å bli gløymd, enn å bli huska. «Ute av øye ute av sinn»
Men bonusen kom når kursen vart sett til nordaust, i retning gamlelandet. Ei innsegling frå havet, burde ha vore sendt, minutt for minutt i NRK. Fjell som reiser seg sakte opp frå horisonten i aust. Møtet med eit landskap som har ein annan farge enn for seks veker sidan, og ikkje minst møtet med dei vi er glad i.
Vi la til kai, og takka staten ironisk for fisken – God morgon Norge.